08:43 МАРДЕЈ ҺЕСТЕ, ГАРДЕЈ НИ! | |
| Фәрмони Фәхрәддин Әбосзодә МАРДЕЈ ҺЕСТЕ, ГАРДЕЈ НИ! 25 сор чыми бәнав, ымружнә ружи, јәне 1993-нә сори ијулә манги 3-дә омәјм бә Ланкон. Дәвәтномәм сәбе ки, ијули 4-дә молағат бәбе Ланконәдә де Бокујәдә жијә толышә рушинфикон, барзә вәзифәсојбон, депутатон, назирон, алимон ијән ҹо кәсон. Ыштән-бәштә думотым карде ки, мадәм мыни дәвәт кардејдән бә жәго гыләј тәдбир, јәғын бәпијешоне ки, азән гәви сыхан бывотым Толышстонәдә шә тожә просесон, тикәјән дырыст бывотом, Толышә-Мығонә республикә һәхәдә. Әве, бә ғәрор омәјм ки, и руж бәнав бышум, гәп быжәным де кали одәмон, чәшәвәно быкәм бә гырдо-кәно, бунум чич һесте, чич ни, чы ном ној бәбе бы просесон? Чоштәсәј рәсәм бә Ланкони. Омәјм бә иҹро һакимијәти бино, рост бим бә дыминә мәртәбә, дәшим бә Әләкрәми кәбинети пујәсә. Әјо гыләј лодә мерд мандәбе бәјсә. Сәломым дој, едаштыме ыштән, чәјоән вотыме ки, аз Бокујо омәм, пијејдәме һәмсыхан быбум де Әләкрәм Һуммәтови. Мерд воте, “Бәј инди һеч кими гәбул етмир”. Вотем, “ты быши бәј бывот ки, фылонкәс омә Бокујо, чы ҹәвоб быдо бәты, бој быросын бәмы”. Дәше чәј тоно, әнәһој дәныварде, беше, дәвәтыш карде мы бә кәбинет. Дәшим. Ыштә умрәдә иминә кәрә дештә чәшон виндыме Әләкрәм. Пишвозыш карде мы, вырәш нишо дој. Тәғрибән 40 дәғиғә гәпымон жәј. Вотыме ыштә оме мәғсәд, вотем, “пијејдәме бызным, ым чы мәсәләје, шымә мәғсәд чиче? Чумчыко чымы һичи хәбәм ни, маштә һичи әзыним воте тәдбирәдә”. Воте, “әмә республикәмон елон кардә, Толышә довләтымон сохтә”. Вотем, “ым чокнә Толышә довләте ки, һичи дәгиш быәни Толышстонәдә! Иглә че Биләсыво марзәдә дыглә танк мандә, вәссәлом! Аз ијо омеәдә, фикым дој бә Ланкони, һарчи чокнә һестбе, жәгоән мандә. Чымы зынәјку, Озобижони һукмәти мәмурон ијән һуғуғи мыһофизә органонәнәдә – полисәдә, прокурорәтијәдә, мәһкәмәдә ко кардәкәсонән жәгоән мандән. Чыми чич һәни тожә довләте?” Бәвәдә чымы тожә дәрсномә “Политологијә” чапо бешәбе, гыләј нусхәм вардәбе боәј. Бәј вотем ки, “чымыне вотәјнә, дојдәним бәты, интаси довләт сохте пијәкәс һич ныбо бәпе бызны ијо нывыштә быәјон”. Едаштыме бәј китоб, сәғбиш воте. Әмма чәмә сыхани ныгәтыше деәј. Хәјли һәсбәһсымон карде, бәнем, һежо ыштә вотәј вотејдә. Әве, вотем, “чок, аз шејдәм бә Деғ, иншаллаһ, маштә бәвиндемон јәнды тәдбирәдә”. Омәјм бә Быләбанд, шанго мандим әјо, маштә ижән огардим бә Ланкон. Хәјли одәм гырдә быәбе иҹро һакимијәти бина иминә мәртәбәдә быә јолә тәнәбијәдә. Бокујо омәкәсон вејни димо зынејдәбим, әмма мандә одәмон дыләдә чымы зынәкәсон гылә-мылә әзнин бе. Ныштимон заләдә, иҹлос бино бе. Әләкрәм бардејдәбе иҹлоси. Тәклифыш карде ки, Бокујо омәкәсон рост быбун бә рәјосәт һејәт, быныштын әјо. Номбәном сәдошон карде, һәммәјәво тәғрибән 21 кәс, охојәдә мынышән дәвәт карде, азән омәјм ныштим әјо. Иминә нубәдә чымы дығғәти ҹәлб кардә мәсәлә ым бе ки, рәјосәт һејәтәдә ныштә кали одәмон һежо әјо, ҹәмати чәши вәдә парсејдәбин заләдә ныштәкәсонку ки, “чич бывотәмон”? Чәвон кали кәсонән вәрәғисә кали сыханон тадибәсә нывыштышоне, дошоне бәвон. Чәјо Бокујо омә меһмонон гылә-гылә дәмандин бо сыхан воте. Һар кәси гәво гыләј аваз омејдәбе. Чәвон вејни Әләкрәми тариф кардејдәбе, кали кәсон “чәмә Шых Шамил” вотејдәбин бәј, ҹо кәсон вотејдәбин “орду лозиме бәмә, әмә бәпе ҹанг быкәмон” ијән ҹо чијон. Жыгонә, чанә тарифон војдәбин бә Әләкрәми сә, һарчи ашиш-ашиши шејдәбе. Сыхани рости, бәркә гам һестбе Ланконәдә, одәмон лап тангәнәфәс бејдәбин гамику, ак-ови дыләдәбин! Әмма һәммәј де һовсәлә гуш дојдәбин бә сыхан вотәкәсон. Де минволи 19 кәси бешемоныш карде. Сыханышон едаште бәмы. Аз вотем, “гаме, мәхлоғ ак-ови дыләдәј, бәлкәм һич еһтијоҹ ни бәчымы сыхан воте”? Һар тәрәфо гәвбәгәвышон дој ки, “не, шымә һукман гәп быжәнән”. Аз бешим бә трибунә. Вотем ки, “сыфтә-сыфтә ыми бывотым ки, аз розим де ым республикә елон карде, толышә довләти сохте. Әмма жыго нибәсохтен довләти, чыми һәм нәзәријәш һесте, һәмән дынјо тәҹрубә. Ым иминәни. Дыминәнијән әве ки, ај ҹәмат, чы трибунәо чымы бәнав бешемон кардә одәмон һәммәј ду вотејдән бәшмә! Чумчыко әвон һәммәј ја вахтәдә јолә вәзифәдә кошон кардә. Чәвон дыләдә вәзифә ләзәти нызнәкәс иглә азим ијо. Чәвон кали гылон пијејдәшоне ки, ыштә вәзифә тикәјән барз быкән, вәзифәо бешәкәсонән пијејдәшоне ки, де Әләкрәми комәги огардын бәштә вәзифә. Јәне чәвон дард толыши дард ни, чәвон ыштә дарде!” Ымоным воте, һај-ку рост бе тәнәбијәдә, ҹәмати норозијәтиш карде. И кәс воте ки, “ты һәлә бәмә бывот, киш, ышты ном чиче?”. Вотем, “аз Әбосов Фәхрәддин Фәрмони зоәм, фәлсәфә елмон номижәм, Боку довләти университети Политологијә кафедрә сәр миәллимим, әслән ликыжим”. Әләкрәми ашишыш карде мәхлоғ, мы идомәм карде ыштә сыхан. Вотем, “охо ым чокнә довләте ки, һичи дәгиш быәни ијо? Шымә мәғсәд толышә довләт сохтејебу, бәвәдә бочи тосә есә толышә дијон ијән шәһрон номон һежо жәгоән мандән? Бочи Ләнкәранон Ланкон нывыштәни, Лерикон Лик нывыштәни, жыгонән ҹо мәнтәғон номонән дәгиш кардәни? Ланкони ҹадон дәвардејдәш, мәхлоғ һәммәј ыштә коәдәј, ижән ҹадонәдә кали кәсон бензин һәватејдән, ҹо кәсон ыштә сә-выжори кардејдән, Ланконәдә и кәсән һисс кардејдәни ки, тожә довләт елон кардә быә! Быми аз чокнә бывотым ки, тожә довләтон сохтә?” Мылхәс, тәғрибән 10 дәғиғә гәпым жәј, ныштим. Пешы 2-3 кәсијән гәпыш жәј, демијән сә бе тәдбир. Бешимон бә би, ныштимон бә машин ки, дәро быгынәмон бә Боку. Бы вахти чәмә һәмрон гыләјни омәј нез бе бәмы, вотыше ки, “Бәј дејир, Сутәмырдовдакы “Гонаг евиндә” дар чәрчивәдә даһа бир ҝөрүш олаҹаг, Фәхрәддин дә ҝәлсин ора”. Омәјмон бә Сутәмырдов. Сурфәшон окардәбе, һәммәј ныштимон бә сурфә. Бокујо омәкәсон һәммәј ијобин. Сывој әвонән, Әләкрәм ыштән, Толышә партијә сәдр Һилал Мәммәдов, Толышә Мәдәнијәти Мәркәзи сәдр Меһдибәг Сәфәров ијән кали чымы нызнә одәмонән әјобин. Ғычи нунымон һарде. Һардымоне вотеәдә ки, сыхани рости, тикә чымы хыртәо дәвардејдәныбе. Чумчыко гуш дојдәбим бә “јолә мердон” гәпон, сијо хун ру бејдәбе чымы дыло! Әвон һәммәј вотејдәбин-сырејдәбин. Һисс бејдәбе карде ки, чымон дыләдә јол Шыхе! Әвән сыре-сыре “вәзифә бахш кардејдәбе” бәвон. Ыштән-бәштә вотејдәбим ки, “толышә хәлғи тале бычымон јодән дәшејдәни, ымон һәммәј ыштә ешаешәдән!” Әмә һәммәј бешимон бә би, сурфәшон гырдә карде, ижән огардимон ныштимон ыштә выронәдә. Әләкрәм воте ки, “әмә елон кардәмоне ым республикә, есә боән, мәслоһат быкәмон дешмә, бунәмон, чығыншә чичон быкәмон, чокнә быкәмон?” Хәјли но-пегәтышон карде, бә ғәрор омәјн ки, гыләј “Сипиришон шурә” бывыжнын, әвон бышун Һејдәр Әлијеви тоно, гәпон быбән деәј! Јонзә кәсо иборәт Сипиришон шурәшон выжније. Чәјо и кәси вотыше ки, “сипиришон бәс ком мәсәлон мызокирә бәкарден де Һејдәри?” Дәмандин бо мәсәлон нывыште. Нывыштышоне ки, фылон вырәдә ро рыжијә, фылон вырәдә пешомә ов ни, бә фылон вырә ғаз окырније лозиме... Иглән сијоси мәсәлә ныбе чәвон дыләдә! Әнҹәх сосиал-иғтисоди ијән мәишәти проблемон һәхәдә сыхан шејдәбе. Аз тосә бы вахти ашиш-ашиши ныштәбим, дамә бејдәныбим. Әвон ыштә сыхани сә карде бәпештә, әштим сәпо, дәмандим бо гәп жәј. Вотем, “бы коәдә рә-ди бәпе и кәс бевәҹ быбу! Розим ки, һәмон бевәҹ аз ыштән быбум, әнҹәх ыштә сыхани навбәнав вотәниним бәшмә!” Ныштәкәсон вејни чочәши бин, дәмандин ијәндыку бо хәбә сәј ки, “зә, кије ым ҹывонә зоә?” Вотем ки, “кали сыханоным тәдбирәдә воте, әмма һәммәјым нывоте, чумчыко виндыме ки, тәнғыд бә һички хош омејдәни ијо! Әве, ныпијәме ки, выло быкәм шымә тәдбири! Әмма есә виндејдәм ки, жыго әшыни! Иминәни. Ым Сипиришон шурә чиче шымә сохтејдәшон? Шымә бызнән ки, чы јонзә кәси һәммәј пијәј ыме ки, де номи дәшун бә Һејдәр Әлијеви ғәбул, һәмсыхан быбун деәј! Чәвон һар гыләјни бәвоте бәј ки, фылон кој быкә бомы, аз бәшем дәбәбастем Әләкрәми гәви! Чәвон һич гыләјни толышә хәлғи һәхәдә и кәлимән нибәвоте! Чыми гыләј сәбәбән әве ки, әвон һич ыштән зынејдәнин, ым чы мәсәләје, чы республикәје? Ғајдә жыгоје ки, ым кој сәдә ки мандә, гәпонән бәпе әв быжәны! Ым Республикә Әләкрәм Һуммәтови елон кардә, гәпонән әв бәзне жәј! Һәмән, аз сәрәсејдәним, шымә республикәон елон кардә, бочи бәпе шымә бә гәп бышән де Һејдәри! Шымә ыштә республикәон елон кардә, быныштән ыштә довләти бысохтән, гирәм бә Һејдәро лозим быбо, әв хаһиш быко ки, боән гәп быжәнәмон, мәслоһат быкәмон, шымә шәртон мызокирә быкәмон, бәвәдә шымә но-пегәт бәкардешон ки, бышәмон бә гәп ја не? Әве, вадән чы Сипиришон шурә сәј! Дыминәни. Мы фикым дој бәшмә нывыштә тәләбон. Әвон һәммәј ади мәишәти мәсәлонин. Бо жәго мәсәлон һәлл кардеј һич еһтијоҹ ни ки, тожә довләт бысохтәмон! Мадәм шымә пијәј әве ки, бә фылон вырә ро окырнән, ғаз окырнән, чыбызным, һәни чичон быкән, гыләј сијоһи быгәтән, бывғандән әј бә Һејдәри, тәләб быкән ки, быдә һукмәт бә вырә быросны әвони! Боми һәни бәчи лозимбе Толышә-Мығонә Республикә елон карде? Һәмән, мадәм шымә довләтон елон кардә, бочи бәпе Боку һәлл быкә шымә мәишәти проблемон, бәс ым довләт бәчи лозиме? Довләтон сохтә, зәһмәт быкәшән, мәхлоғи проблемонән ыштән һәлл быкән!” Сыхани рости, кали ҹо сыханонымән воте, әвони сәнибәтон тикрор нывыштејдәним ијо. Иглә әј бывотым ки, мәхлоғ бәјәнды гыније, һар кәси гыләј сыханыш воте, Әләкрәм озик омәј ки, “Фәхрәддин, бәсдир, тәхрибат еләмә, имкан вер, ишимизи ҝөрәк!” Вотем, “аз вотымехо, рә-ди и кәс бевәҹ бәбе, әве навбәнав вотыме ыштә сыхан ки, быдә бевәҹ аз ыштән быбум”. Мәҹлис выло бе, һәммәј бешимон бә би. Ныштимон бә машин ки, бышәмон бәштә кә. И кәрән бәнем, Әләкрәм де Ҹәмил Һоҹијеви омән пемандән чәмә ныштә машини тоно. Шишәм еғанде сару. Әләкрәми и дастәдә пәпрузбе, ә дастән ҹифәдә. Һисс бејдәбе карде ки, ым одәм бәрк нороһате! Воте, “ҝедирсиз?”. Вотем, “даһа нејләјәк, дәвәт етмишдиниз, ҝәлдик, сөз дедик, сөзүмүз һеч сизин хошунуза да ҝәлмәди, даһа нејләмәк олар, чыхыб ҝедирик евимизә”. Әләкрәм дамә бе: -“Сән ҝетмә, сән мәнә лазымсан!” Сыхани рости, һич чәш кардејдәныбим жәго сыхани! Ыштән-бәштә вотем ки, се кәрә һәмсыхан быәм де одәми, һар сәфән сыханымон чәп омә, һәлә бәмы вотәше ки, тәхрибат бардејдәм, имкон дојдәним ки, әв ыштә кој быкә! Есә быми чич быә ки, вотејдә, лозимиш бәмы? Ыштә дыләдә бә ғәрор омәјм ки, ым одәми һәғиғәтән кош карде пијејдә! Әве, вотем ки, “мән бу халгын оғлујам, онун јолунда сон дамла ганыма кими чалышмаға һазырам! Дејирсән, ҝетмә, ҝетмирәм! Амма бир шәртлә: Сабаһ һәфтәнин биринҹи ҝүнүдүр, ҝедиб мәзунијәтә чыхым, ајын алтысында саат 12-дә сәнин гәбулундајам!” Әләкрәм воте, “һамыныз елә дејирсиниз, амма ҝедиб бир дә гајытмырсыныз”! Вотем, “мәни һеч кимлә сәһв салма, мән дедимсә, елә дә олаҹаг, иншаллаһ, ајын 6-да ҝүнорта саат 12-дә сәнин кабинетиндәјәм! Ҹәмил воте, “бах, бирдән ҝәлмәсән, сәни розыска верәрик!” Вотем, “Ҹәмил нараһат олма, мән дедимсә, бил ки, дедијим ватхда бурдајам”! Чәјо омәјмон бә Боку. Машкинәј шим бә университет, бешим бә мәзунијәт, ијули 6-дә чоштони саат 12-дә Әләкрәми кабинетәдәбим! Аз жыго омәјм бә Толыши милли-озоди ҹанг. Есә 25 соре бы ҹангәдәм. Вотејдәним, чичоным, кијоным гин кардә, чумчыко чымы пәјдо кардә чијон гин кардә чијонсән веј ғыјмәтинин! Аз ыштә хәлғым пәјдо кардә! 25 соре де Хыдо номи, де Пејғәмбәри шәриәти, де Хыдо бәмы доә сәводи, имони, тәғва, дештә пыә-моә бәмы доә тәрбијә ијән әхлоғи шәв-руж хыдмәт кардејдәм бәштә хәлғи! Чандә кәрә вотәме, ижән вотејдәм: Ки чич вотејдә-бывоты чымы һәхәдә, әвон бәчымы нәзәни нин! Чумчыко Хыдо зынејдә ки, бы 25 сорәдә иглә бәштә хәлғим хыдмәт кардә, иглә пијәјым быә ки, озод быбу чымы хәлғ! Һич вахти һәватәмни нә ыштә хәлғ, нәәнки һич гылә толыш! Чымы хәлғи дуст чымы дусте, чәј дышмен чымы дышмене! Чанә умрым мандә, вәомәдән жыгоән бәбе, һежо жәгоән хыдмәт бәкардем бәштә хәлғи! Хыдо умр быдә бәмы ки, һәнијән веј хыдмәт быкәм бәштә хәлғи! Хыдо комәг быбу бәчәмә хәлғи! Ком мердон шәһид быән толышә хәлғи озоди роәдә, Хыдоку рәһмәтым пијејдә бәвон! Ком зоон ијән кинон ки ымружнә ружәдә бетамә хыдмәт кардејдән бәчәмә хәлғи, Хыдоку хәшәҹоним пијејдә бәвон! Мардеј һесте, гардеј ни! tolishstan.com | |
|
| |
| Total comments: 0 | |