Фашистә тәблиғати мәзијјәтон
-----------------------------------------------
Озәр -тыркон ыштә мүстәғиләти иминә ружику хас тыркә милләтчиәти боштә девләти идеологија пегәтышоне. Бы дәвардә сорон дырози дахили сијасәтәдә Аран, Ширван вә Толышыстони халгон бә тырк пегордыние, хариҹи сијасәтәдә исә ым пантыркә мәрәзи бә Ирон в Русија тыркәзывонинә халгон арә певоло карде боштә гылеј приоритет вәзифә зынешоне. 
Бы чәтвәр әсри әрзәдә гылеј тожә нәсыл перәсә. Үмумтәһсилә вә али мәктәбонәдә бәвон даима ым милләтчиә фашистә идеологија тәглид кардәшоне, Күтләви, хүсусән електронә информасија васитон һар ружи дырози де халги бејни шыште, чәвоно мангурт, зомбиә гәлә перосние мәшғуле. Де ым мәғсәди ибтидаи мәктәби дәрсәкитобонәдә һырдәнон де - “ты тыркиш” әмри сәркуб, чәвонку бә әтрофи халгон әлејһ тотал нифрәт тәрбијә кардәшоне. 
Ым мүддәтәдә һокумәт даима ыштә фашистә идеологија де мүһарибә риторика мүшајәт кардәше, беј ғојмә әсас пејдо быко ки, әһали бә ым дуәвожә ҹәфәнгијјәти де һосони бовә быкардо. 
***
Фашистә идеологија бино һәмишә дыву сәпе бәрғәрор быә. Әмә тарихән че немесә-фашистон идеологија тимсаләдә быми шојд быәмон. Чәвон әсасә идеолог Геббелси вотәјнә “ дыву чанәдә де беһәјоәти бывотыш, анәдә беј рә бовә бәкарден”. 2014-минә сори Украјнадә бә һакимијјәт омә фашистонән ысәт ым методику истифадә кардедән. Оз.Р-әдә исә жыго дывуә тәблиғати умр данә и гылә нәсли умрие. Ым перәсә нәсил анәдә бә жыго фашизмә тәблиғати тәсири жи егыниә ки, бо Озәрбајҹани хәзпушә һаким зүмрә мүһарибә әмри иҹра карде ро амадә мандә. 
***
Милләтчиәти че фашизми ҹо ныбә әсас ҹәһәте. Һар фашизми мојә де милләтчиәти бино бедә. Әмо чәвон арәдә әсасинә фәрғән һесте, бә һар милләтчиә идеологија вә еј бардә режими фашизм воте нибәбе. Наполеон Бонапарт, кајзер Вилһелм, Шарл де Голл милләтчи идеологија тәблиғ кардедәбин, әмо чәвон режимон фашистә хүсусијјәтоншон ныбе. Чүнки, әвон милләтон арәдә нифағ, бә ҹо милләтон әлејһ дискриминасија сијасәт бардедәныбин. Ымән фашизми жыго гылеј хүсусијјәти нишон додә ки, әв бә ҹо милләтон әлејһ нифрәт, нифағ, һәмән дискраминасион сијасәт бардәнине.
***
Һар фашистә девләт тоталитар режим сохтәнине ки, халги бы идеја, бә чеј мәғсәдон табе карде бызыно. Әв демократик үсули-идарә принсипон инкар кардедә. Һар гылеј девләти ыштә идеологијаш бедә. Әмо фашистә девләти ҹо девләтонку фәрғ бымәдеј ки, әв ыштә идеологија де террор вә ҹәзо рој бә ҹәмијјәти ғәбул кардовнидә. Бә ым идеологија әлејһ бешә ғыввон террор вә репрессија кардедә. 
Иғтисадијјатәдә милитаристә сијасәт, идеоложи тәблиғатәдә дешменә образ вә мүһарибә риторикан фашистә режими әсасә хүсусијјәтонин. 
1992-минә сори АХҸ-Мусават һокумәти бә Толышыстон тәшкил кардә террорә әмәлијјат ым девләти бә чәмә халги мүнасибәтәдә бардә фашистә сијасәти биноврәш ное. Һичән тәсадүф ни ки, нә бә вахти, нәән пешонә вахтонәдә де тосә ым ружи республика иҹтимаијјатәдә һич кәси һокумәтику бә һәмонә ҹинајәтә һадисә јуридик ғыјмәт дое тәләб кардәш ни. 
***
Оз.Р ҹәмијјәтәдә тыркә-фашистә сијасәти мәзијјәт вә нәтиҹон ружбәруж һәниән рә-рә бә мејдон бешедә. Ым Республика гылеј Елмон Академијаш һесте. Чеј академикон сәрасәр Нахчыван – јераз тојфә одәмоно ибарәт бые, чеј жинә зүмрә елмиә кадрон рә-рә академија дивоон арәдә бә мыштә даве бешејән бә чәмә ымружнә бәрнамә мевзу даир ныбе сәбәбику, бы барәдә гәп нибәжем. Бә ым елимә мүәссисә номи гылеј МИЛЛИ сыхани ангыл карде исә мәхсуси мәнаш һесте, әвән чымику ибарәте ки, ымвырә бәнә тыркә милләти мыжләми еһтива бәнине. Һалијәдә чәвреј де елми мәшғул бәнинә одәмон, де милләтчиәти тәблиғати идеја әсасон пејдо карде, әсил һәғиғәтәдә исә фон Геббелси ғәзинә де бо тыркә фашизми дывуә әсас песохте мәшғулин. Әвон 2-3 соре ки, ыштә Јасәмән Сијо Пәс номәдә гылеј ныфчә бә мәмләкәти информасија мәкон вадоәшоне. Әвән ыштә фашистә зәһәри бә чәп, бә рос де мәхсуси беһәјоәти пешандедә. Ыштәни бәнә фон Геббелси әсил певатәј нүмајиш кардедә. 
***
Ысәт Ғурбан Мәммәдови ыштә әтрофәдә че озәр- тыркон хејли күтлә бәнә тәрәфдари ҹәм карде зынәше. Дәвардә ружонәдә ым Сијо Пәси чеј интернет канәләдә хејли дывуә, песохтә һәрзәву-һәдјанон бә аудиторија пешандыше. Шәхсән бо мы чеј вотә ым гәпон не, тыркә аудиторија бе доә реаксија марағин бые. Ым дебат “он-лајн”, јәни “жимонин” шедәбе. Бә чеј нәтиҹә мүдахилә карде мүмкүн ныбе. Бә Ғурбани студија занг кардә тәмошокарон һәмә вотәшоне ки, Јасәмәни вотәјон әвоныш валеһ карде, че һанош пекарде. Һежо иглә ым факт нишон додә ки, ым фашистә девләти бардә милләтчиәти тәблиғати ыштә зәһәринә мивон һәни росниәше. Ым ҹәмијјәт бә фашистә девләтә пегордымони һозое.
***
Әлијевон режим дештә ғејри-инсонә әмәлон һәм дахили, һәмән хариҹи аләмәдә ыштәныш че ғанунику бә кәно ноә, воте бәбе ки, ыштә умрыш орыхниә. Чеј сијасиә сәһнәку рәдд карде незә вахтонәдә һәлл бәнинә мәсәлеј. Че ым мәмләтәки ән јолә бәло бымәдәј ки, ысәт ијо һакимијјәти бә даст пегәте имканәдә быә ғыввон һәмә бә тыркә фашизми мүбтәло быә “башипозығ”онин. Ғәрәз ым Сијо Пәси, “Бозә нечи” сәвон Һәмидовиән даима Мәммәдови тоно ғәрор ғәте, Мәммәдовиән даима беј ыштә симпатија изһар карде, преспективәдә ым Республикадә тыркә фашистон һакимијјәти бә даст пегәте мүмкүн кардедә. Ымән Ғәрәбоғи ҹанги сәнибәтон бино бые, еј де Ирон, Русија, Түркијә вә Ермәнистани иштираки бә гылеј бејнәлхалғә һәрбиә конфликт пегарде бә нәзәр вардедә. Жыго вәзијјәт ым девләти әразиәдә бәнә Сурија гылеј мүнағишә бә мејдон варде бәзыне ки, нә Русија, нә Ирон һич вахт быми ро дое нибәзынен. 
***
Гирамиә әмәсон, Оз.Р девләти бардә фашистә сијасәти кали мәзијјәтонән бәшмә нәзә росние пидәме. Психолог Нәрмин Шаһмарзадә Озәрбајҹани Миллиә ғәһрәман Мүбариз Ибраһимови һәхәдә ыштә тәнғиди фикрон вотыше. Һар гылеј демократикә, фашистә тәблиғати ныбә ҹәмијјәтонәдә быми бәнә ади плјурализми диә кардедән. Әмо Оз.Р-әдә исә ситуасија тамам фәрғине. Чоко петоно ғејд кардыме, де ым девләти сәдәәныштон бардә сијасәти, ым ҹәмијјәт бә милләтчиә мәрәзи мүбтәлај. Гылеј шәһрыванди бә девләти бардә сијасәти вотәј мүхалифә фикир анәдә ым ҹәмијјәти пенә зүмрә бә тәшвиш дәғандыше ки, ым мәсәлә Республика парламентәдә мүзакирә бые, тыркә милләти елчион девләти зорә структурон ванг кардышоне ки, быми ро тәдбирон бывиндон, чәвонәдә гылеј ым психологи “генетик код”онәдә гыно виндыше ки, ымән Һитлери Рејхсканселјарија тәблиғатиә методон бә чәмә јод вардыше. 
*** 
Вә ја депутат Араз Әлизадә вотыше ки, мәвотбән че Озәр. Республика һимни сыханон мүәллиф Әһмәд Ҹавад не, ҹо гылеј шаиребән. Ым де факти сүбут быә. Һар гылеј сивил ҹәмијјәтәдә ым факти сәһиһ, ым тарихиә һәғиғәти бәрпо әкен. Әмо жыго мәнәвиә мәсәлон фашистә ҹәмијјәтонәдә мүмкүн ни. Дәринсаат озәр-тыркә фашистә ҹәмијјәти идеологон бә Әлизадә вотәјон әлејһ бешин, демиән ыштә дуәвожә хисләт сәнибәтон нүмајиш кардышоне.
***
Гылеј ҹо сәрхошә, һәм депутат, һәмән девләтә корпорасија сәвон ресторанәдә де офисанти перызиә, бә миллиә камијон адрес налајығә гәпон вотәше, фашистә шүарон зикә жәше. Миллиә Мәҹлиси Етика номәдә комиссија һестыше. Еј ыштә ым һәмтојфә дебоши барәдә там жеше. Јәни ки, деј ыштә розиәти нүмајиш кардыше. 
Оз.Р номинә девләти оноә иҹтимаи рај шәһрывандон бә тыркә фашистә мәрәзи мүбтәло кардәше. Толышә милләти фәрзәндон ым нохәшику ыштәни вә ыштә вәләд-әвлодон мүһафизә карде ро әмәли тәдбирон виндәнин, бә толышә миллиә истиғлали наил бые ро ыштә мүбаризә һәниән зүманд кардәнинин.

2. Az.R-ku nuə xəbəon
---------------
Çəmə muxbir xəbə dodə ki, Tolışostoni Lankoni vişə təsərrufati idorədə ve marağinə hadisə vağeə bıə. Dekabri 14-də Lankoni vişə təsərrufati idorə koəkon Liki vişonədə bə reyd beşən, xəyli beğanunə, beicozə bırniyə do-çu material musadirə kardəşone. Həminə materialon de Lankoni vişə təsərrufati idorə mudiri aspardəy bə Masallu do-çu emal kardə sexon besənəd havatə bən. Bı arədə həminə materiali beğanun bırniyə kəsonədə i kəs – Liki Bırkandul diy sakin, İltifat nominə şəxs, çəy dastədə Lankoni vişə təsərrufati musadirə order, omə bə həmonə idorə votəşe ki, ım order bəmı əsos doydə ki, az ıştə materialon de puli şıməku bıhırım . Həminə idorə rəisi iminə muavin, çəy nom Niyaze, bə İltifati votəşe ki, ıştı bırniyə çuçələ əmə bə şəhidə xıyzonon doəmone. İltifatən çı rəisi muaviniku bı barədə sənəd tələb kardəşe, ıştənən sənəd təğdım nıbo bə Boku şikayət karde əzmədə bıe bə muavini nəzə rosniyəşe. Ko jıqo vində muavin bə rəisi bı barədə məlumat doəşe, qədə kırtə muzakirə bəpeşt İltifat Lankoni vişə idarəku se həzo mənot sedə ki, həni bə Boku şikayət əkəni. Eyən xususi ğeyd bıkəmon ki, Lankoni vişə təsərrufati idorə Tolışə vişon boştə şəxsi mənafe ancedə, əmmo nə bə şəhidə xıyzonon, nəən bə məktəbon izım doydəni.
***
Dekabri 6-ədə , iyən 9-ədə çe Fevqəladə Halon Vəzarəti Masəlu Otəşiku Muhafizə Dastə 2 kəs koəkə ıştənşon ehaştə. 1-minə hadisə rayoni Həsənli diədə bıə. 32 sininə Eminov Elşad Ğisməti zoə dekabri 6-ədə təvilədə ıştənış ehaştə. Çəy boçi intihar karde səbəb səheh məlum ni.
2-minə hadisə Masallı rayoni Tukoba diədə vağeə bıə. Sivi haft sininə Ğuliyev Ramin Rabidi zoə dekabri 9-ədə soy həmomədə ıştənış ehaştə. Ramin Ğuliyevi intihari səbəb çəy bə bankon xəyli miğdarədə ğarzxo be nuşon dodən. Umumən ımsor Azərbaycanədə bə bankon ğarzış bıə 19 kəs, həminə ğarzi doy imkan nıbe səbəbiku intihar kardəşe.
***
Azərbaycanə Respublika Qəncon Fond de muxtəlifə layihon xəyli budcə vəsaiti dələmurd kardedə. Isət həminə fond de Lankoni “Maarifpərvərəti” nominə Qəncon İctimai Komək Assosiasiya dasti xəyli vəsaiti dızdidə. Çəvon Tolışə məholədə “Bə ro hərəkəti ğaydon həmməyəvo riayət bıkəmon” nominə layihə bino bə. Layihə penc dekabro tosə penc marti dəbəvarde. Bı layihədə çı koon vində bəbe - çəy həxədə məlumat ni. Jıqonə layihon bo budcə vəsaiti dızdie ro ən çokə, iyən optimalə variantonin. Azərbaycanadə de hukuməti dasti soxtə bə jıqo fondon de curbəcurə beməna layihon devləti budcə pulon dızdie məşğul bedən . Layihə çərçivədə 63 həzo mənot puli məsrəf karde nəzərədə qətəşone.
***
Tolışostoni sərşəhər Lankonədə futbolə meydança de Lankoni icra sərdari dasti bə biznesmeni, komi ki, nom hələ bə media məlum ni, həvatə bıə. “Sportarena.az” sayt xəbə dodə ki, ım meydança haliyədə Lankonədə yekanə bepulə meydançə be. Çı meydançə ərazi bə çəpə sə bə, vəy yolə ticari mərkəzi dute nəzərədə qətə bedə.
***
Tırkiyə Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğani koməkəkə Fuad Oqtay Qurcustanədə de Azərbaycani parlamenti spiker Oqtay Əsədovi media orqanonku niyonkıle vindemonış kardə. Nə Tırkiyə hukumət, nəən Azərbaycani hukumət məlumat dodənin ki, həminə vindemonədə çiçi həxədə sıxan kardəşone. Eyən ğeyd bıkəmon ki, həminə xonəxon bə Qurcustan bo tojə Prezident Salome Zurabişvili inauqurasiya mərasimədə iştirak kardero səfər kardəşone.
***
Britaniya təhğiğatəvonə jurnaliston Azərbaycani çand milyard dollar çirkinə pulon şıştə mexanizmi icra kardə bankə hisobon baste nail bən. Əvon çırkinə pulon şıştə sxem bə oşko bekardəşonbe. Məlum bıə ki, Azərbaycani çırkinə pulon Britaniyada ğeydiyyato davardə de ço qılə soxtə şirkəti vasitə şıştə bedən. Britaniya de Cinayətkorəti Mubarizə Aqentiyyəti çoşambə ruji məlumat doəşe ki, həminə hesobon bastə Order de "Azərbaycani pulşıştə maşini" əloğədər şodoə bıə iminnə qəme. Im order bə təhğiğatəvonon əsos dodə ki, əvon şubhəynə hesobon dəbaston. Im Aqentiyyəti ziyodə məlumat doəş ni, məlum bedəni ki, ım bastə hisob bə “Danske Banki”obaste, ya ne? Eyən bə nəzə bırosnəmon ki, Kopenhaqeni “Danske Banki” nom 200 milyard avro çirkinə pulon şıştə mərəşulə mərkəzədə mandedə. Omə bərnomonədə bı barədə qeş - qeşi məlumat bədomon.