“DEĞIJ” İMZOƏDƏ NIVIŞTƏ ŞAİR KİYE?

Tolışə şairon şeirə almanaxi tərtib kardeyro tolışə mətbuatədə dərc bıə əsəron, imzoon təhqiqati bardeədə, cıstı-cu kardeədə bə qıləy imzoən rast omedəbim: DEĞIJ. Çı muəllifi şeiron bə ğədəri-ğıvvə qırdə kardıme - nome bə qıləy fayl. Fayl 50 səyfə dəvardəbe, “TalışPres.orq”adə
“Ha Vəlişa” (3-4-13-15.06.014) nomədə qıləy etnoqrafikə daston (poema) dərcbe, bəvədə zınəme ki, de DEĞIJ nomi nıvıştə şair kiyebən? Peşı çəy “Rujəmo dıvo”, “Kinə”, “Mardimon”, “Beşe-şe oxon mehmon” şeiron handıme şəbəkonədə, bəmı ve xoş oməy...

Fәхrәddin Fәrmani zoә Әboszodә moәobә 25.12.1956-nә sori Lik rayon Bılәband diyәdә. Ali tәhsil sәşe BDU tariх fakultәdә (1978). Hejo ın fakultәdә 15 sor miәllim ko kardәşe (1981-1995). 1984-nә soriku tariх elmonro fәlsәfә doktore, TMMR Milli Mәclisi sәdr vıjniyәbә (1993). Mıddәti muhacirәtədә bıә, Rusiyәdә jiyә (1995-2005). “Tolış” (Sankt-Peterburq, 2002-2005), “Şәvnışt” (Boku, 2005-2008) qәzeton redaktor bıә. Sәnibәton şә bә hicrәt, çә vaхtiku Rusiyәdә jiyedә Moskva, 2008-2018...).

Peşı ımsor jıqo qıləy ko eqıniyey ki, çəmə dılon kəbob kardışe: İyun, 2018-də AR məhkəmə çəy həxədə bihudə ittihomon rost kardışe, sentyabr, 2018-də de Moskva məhkəmə ğərori bəyo 6 manq muddətədə tədricxonə bıriyə be...)
Həmə tolışi ictimaiyət əştə bə səpo ki, əy bə AR nıdən, həbso ozod bıkən.
Beşubhə, Değışi təb tədricxonədə tikəyən bə cuş omə, duməyəndı curəbəcurə mevzuədə patriotə əhvolinə şeiron nıvıştedə: “Bıvo, ha sipyə voa”, “İnşəAllah”( 02.10.2018) “Zindon” ( 24.11.18) “Vətən” (29.11.2018) “Vətən vay” (15.12.2018)

Çı şeironədə “Vətən” nomədə şeir (bəy qəsidəən votey bəbe) dığəton cəlb kardedə: deştə sənətkoəti, komiləti, ahənqdorəti, səmimiyəti, bədii-ifodə vasitəon zənqinəti!
Vətəni həxədə ve əsəron nıvıştə bıən, əmma ıştə mənəynə umri təmomən bəştə vətəni, bəştə milləti həsr bıkə şairğəlbinə Değışi vətən barədə nıvıştə bıə ın şeir həniyən ve-ve molyətine, mənənine, ğıymətine!
Çı şeiri sənətkoəti i çokə cəhətən çəyku iborəte ki, sətron (misron) əsosinə qafiyəon ve-ve obrazine, formə-şikilış bəyəndı oşedə, əmma mənəş co-coye, çəşiyən, quşiyən, ağliyən oxşedə!
Məsələmn, 1-nə beytədə:

Çımı eşğon dılәdә әn yolә eşğ tıniş, Vәtәn,
Az hәmon ruj ni bәbem, bıznım әqәm tı niş, Vәtәn!

1-nə misradə əsasinə qafiyə TINİŞ, 2-nə sətrədə əsasinə qafiyə TI NİŞ şikilədə-formədə bəyəndı oşedəbuən, 1-də dəçık, 2-də co nıvıştə bedə, əmma har qıləyni co-co mənə, co-co ahənq, co-co mənzərə ifadə kardedə.
Əmandəni beytonən jıqoye...

Değıj boyli, ımruj ıştı 62 sinn təmom bedə, Xıdo ıştı roon oj bıkə. Tı colinə niş. Əmənən ruhən, ğəlbən detınimon. Tolışə ictimaiyət həmə bə canqin ki, tını zindono peroxnəmon. Ə ruj di ni. Movardə ruj bud bıbu!
Allahverdi Bayrami
25.12.2018.

VƏTƏN
Çımı eşğon dılәdә әn yolә eşğ tıniş, Vәtәn,
Az hәmon ruj ni bәbem, bıznım әqәm tı niş, Vәtәn!

Az qılәy hışkә kәfәm, tınәn çımı coniş, Vәtәn,
Tı Tolış, az tolışim, tı çımıku co niş, Vәtәn!

Ki votedә qәdәliş, ruy ın ton, ә toniş, Vәtәn,
Har хәlqi ıştә vәtәn, tı ki çәvon to niş, Vәtәn!

Tarıхı vey ğәdime, Yolә Mәdo soniş, Vәtәn,
Marzonı hır-hovujin, mılk, lamә, so niş , Vәtәn!

Bar-bәhәrinә mәhol, hәzo lәl-qıl, doniş, Vәtәn,
Mıbofe ıştı zәmin, tı bebәhrә do niş, Vәtәn!

Çandә sore әsiriş, bo deşmenon loniş, Vәtәn,
Tı bahand bә tolışi, oх, kәjәlә, lo niş, Vәtәn!

Değıj meşә kandıye, tı çә kandi şoniş, Vәtәn,
Iştı dardi kıştışe mı, oхo boçi şo niş, Vәtәn?!"

Değış, 29.11.2018

Aллахверди Bайрамов  

http://www.tolishstan.com/